قوانین رسمی بازی ایت بال (ball-8) : راهنمای کامل برای بازیکنان و داوران

ایت‌بال (8-Ball) یکی از محبوب‌ترین قالب‌های بازیِ پوُل (pool) در سراسر جهان است: بازی‌ای رقابتی که هم مهارتِ فنی و هم استراتژیِ میز را می‌طلبد. در این مقاله ما تلاش کرده‌ایم نسخه‌ای جامع و منطبق با «قواعد جهانی» را در قالبی ساده و عملی فراهم کنیم تا هم بازیکنان مبتدی و نیمه‌حرفه‌ای و هم داوران و برگزارکنندگان لیگ‌ها بتوانند از آن استفاده کنند.

متنِ قوانین مرجع ما قواعد منتشرشده توسط World Pool-Billiard Association (WPA) است ، که به‌عنوان مرجع استاندارد جهانی شناخته می‌شود ، و علاوه‌بر آن، تفاوت‌ها و اصلاحات مرسوم در مقررات ملی و منطقه‌ای (مانند BCA در آمریکا و قواعد «blackball»/EPA در بریتانیا) در بخشی مجزا بررسی شده‌اند تا شما هنگام شرکت در مسابقات گوناگون دچار سردرگمی نشوید. در ادامه، ابتدا به تجهیزات و آماده‌سازی میز می‌پردازیم، سپس قوانین پایهٔ اجرای بازی (از لگ و بریک تا تعیین گروه‌ها، شات‌های قانونی و انواع خطاها) را به‌صورت دقیق شرح می‌دهیم و در انتها چند پیوست کاربردی شامل دیاگرام‌ها، فرم‌های نمونه و پرسش‌های پرتکرار ارائه خواهیم کرد. اهداف اصلی این راهنما عبارت‌اند از: شفاف‌سازی قواعد رسمی، کاهش اختلاف‌ها در رقابت‌ها و افزایش سرعت یادگیری برای بازیکنان و مسئولان مسابقات .

عنواین این مقاله به شرح زیر می باشد :

1.  تجهیزات و مشخصات میز و توپ‌ها ، اندازه‌ها، چگونگی بررسی تجهیزات قبل از بازی
2. هدف بازی و ترکیب توپ‌ها ، تعریف گروه‌ها  ( solids/stripes ) توپ 8 به عنوان توپ برنده
3. ترتیب شروع بازی : لگ ، تعیین نفر اول و چیدن توپها (Rack) – دستورالعمل اجرای صحیح Break
4. قوانین پایه شات ها و (قوانین تماس / کال شات) – تماس اول ، شرط تماس با باند (cushion) بعد از برخورد ، قوانین کال-شات در WPA
5. تعیین گروها ها (solids/stripes) بعد از اولین توپ قانونی و نکات عملی
6. تخلفات و مجازات ها (فول ها) – انواع Fouls ( مثلا خطاهای تماس ، اسنوکر ، توپ از میز خارج ، کانسیدر کردن ، Cue-ball in hand ) ، و نتایج هر کدام
7. قوانین ویژه برای توپ 8 — زمانی که می‌توان توپ 8 را بازی کرد، قوانین پاکت اعلام‌شده (called pocket)، و شرایط باختِ فوری.
8. نکات داوری و اعلامات رسمی — روش اعلام foul، cue-ball in hand، جای‌گذاری توپ، و سیگنال‌های متداول داوری

تجهیزات و مشخصات میز و توپ‌ها ، اندازه‌ها، چگونگی بررسی تجهیزات قبل از بازی

در بازی رسمی 8‑Ball، داشتن تجهیزات مطابق استاندارد موجب اجرای صحیح، عادلانه و ایمن بازی می‌شود. در این بخش به اجزای اصلی تجهیزات می‌پردازیم: میز، توپ‌ها، چوب (cue) و سایر لوازم جانبی.

مشخصات میز (Table) استاندارد

• سطح بازی باید کاملاً صاف، هموار و مطابق استاندارد باشد؛ طبق سند رسمی World Pool‑Billiard Association (WPA)، ارتفاع میز از کف زمین باید بین 74.3 cm تا 78.7 cm باشد.
• ضخامت سنگ اسلیت (slate) زیر سطح بازی باید حداقل 2.54 cm باشد و پس از تراز کردن، نباید بیش از 0.508 mm اعوجاج داشته باشد.
• ابعاد میز برای مسابقات رسمی معمولاً «۹ فوت» است: سطح بازی تقریباً 100 × 50 اینچ 127 * 254 سانتی متر (به‌جز باندها).
• باندها (cushions) و ریل (rails) و لبه‌ها (pocket openings) نیز باید طبق مشخصات فنی دقیق طراحی شده باشند؛ برای مثال دهانه‌های پاکتهای کناری معمولاً بین 12.7‑13.0 cm هستند.

توپ‌ها (Balls)

• مجموعه بازی شامل یک توپ سفید «cue ball» و ۱۵ توپ «object balls» است: توپ‌های شماره 1 تا 7 (solid/full) و توپ‌های شماره 9 تا 15 (stripes) و توپ شماره 8 (black) که آخر باید زده شود.
• رنگ‌ها و شماره‌گذاری توپ‌ها مطابق مقررات WPA است.
• توپ‌ها باید دارای سطح صیقلی و بدون ترک یا آسیب باشند تا برخوردها، بازتاب‌ها و اثرات اسپین به ‌درستی عمل کنند.

چوب بازی (Cue Stick) و لوازم جانبی

• چوب بازی باید مناسب طول (برای بیشتر بازیکنان بین  147‑150 سانتی متر و وزن و تیپ استاندارد داشته باشد تا کنترل خوب داشته باشید.
• گچ (chalk) برای نوک چوب ضروری است تا از “miscue” (لغزش چوب از توپ سفید) جلوگیری شود.
• در رقابت‌های رسمی، وسایل جانبی مثل «بریج» (bridge) یا «اکستندر» (extender) نیز طبق مقررات مجاز هستند.

آماده‌سازی قبل از بازی

• پیش از شروع بازی، میز باید به خوبی تراز شده و صفحهٔ بازی کاملاً صاف باشد.
• توپ‌ها باید در داخل رک (rack) قرار بگیرند با چینش مناسب
• چوب، گچ، و لوازم جانبی باید آماده و بازیکنان از سالم بودن آن‌ها اطمینان یابند.

هدف بازی و ترکیب توپها

بازی 8‑Ball با هدف ساده اما دقیق انجام می‌شود: هر بازیکن پس از تعیین گروه توپ‌هایش (یا solids یا stripes) باید تمام توپ‌های گروه خود را وارد پاکت کند و سپس توپ شماره ۸ را به «پاکت اعلام‌شده» (called pocket) بزند تا بازی را ببرد. در ادامه جزئیات و ترتیب منطقی این هدف را شرح می‌دهیم.

1.ترکیب توپ‌ها

• بازی شامل ۱۵ توپ  (object balls) شماره‌گذاری شده از ۱ تا ۱۵ به‌علاوه یک توپ سفید (cue ball) است.
• توپ‌های شماره ۱ تا ۷ گروه «تمام‌رنگ‌ها» (solids) را تشکیل می‌دهند. توپ‌های شماره ۹ تا ۱۵ گروه «خط‌دارها» (stripes) هستند. توپ شماره ۸ (مشکی) نقش ویژه‌ای دارد: تنها زمانی می‌توان آن را زد که گروه بازیکن تمام شده باشد.

2.تعیین گروه‌ها (Groups) و میز باز (Open Table)

• بلافاصله پس از بریک، میز «باز» (open table) است؛ یعنی هیچ گروهی هنوز برای بازیکن تعیین نشده و او می‌تواند با هر توپ (به‌جز توپ ۸) شروع کند.
• زمانی که بازیکنی به‌صورت قانونی یک توپ اعلام‌شده (call shot) از آن گروه وارد پاکت کند، گروه او تعیین می‌شود و حریف گروه دیگر را دریافت می‌کند.

3.هدف نهایی بازی

• بازیکن باید تمام توپ‌های گروهش را وارد پاکت کند.
• سپس تنها توپ مانده، توپ شماره ۸، را باید اعلام‌شده (یعنی توپ را و پاکت موردنظر را اعلام کند) بزند و وارد پاکت کند. این کار تنها زمانی مجاز است که همهٔ توپ‌های گروه خود بازیکن قبلاً پاک (cleared) شده باشند.
• اگر بازیکن توپ ۸ را قبل از پاک‌کردن گروه خود یا به‌صورت غیرقانونی (مثلاً پاکت اشتباه، بدون اعلام، یا با خطا) بزند، بازی را خواهد باخت.

4.مثال کاربردی

فرض کنید بازیکن با گروه «تمام‌رنگ‌ها» بازی می‌کند؛ پس از تعیین گروه، باید توپ‌های ۱ تا ۷ را وارد پاکت کند. زمانی که توپ ۷ آخرین توپ گروه اوست و وارد پاکت می‌شود، حالا او تنها توپ شماره ۸ را هدف می‌گیرد. او باید اعلام کند «توپ ۸ در پاکت گوشه‌ی پایین سمت راست» (مثال) و سپس ضربه بزند. اگر موفق شود و هیچ فولی نکند، برندهٔ بازی خواهد بود. اگر در این شات خطا کند یا توپ ۸ را بدون اعلام بزند یا توپ ۸ را قبل از پاک‌کردن گروهش بزند، بازنده خواهد بود.

ترتیب شروع بازی : لگ ، تعیین نفر اول و چیدن توپها (Rack) – دستورالعمل اجرای صحیح Break

شروع هر بازی از قالب رسمی 8‑Ball با سه مرحلهٔ کلیدی انجام می‌شود: «لگ» (lag) یا قرعه اولیه، «بریک» (Break) توسط نفر اول، و «چیدن» (Rack) توپ‌ها. اجرای صحیح این مراحل زمینهٔ یک بازی منصفانه و روان را فراهم می‌کند.

1. لگ (Lag) یا قرعهٔ اولیه

• قبل از بریک، معمولاً بازیکنان برای تعیین اینکه چه کسی بریک خواهد کرد، «لگ» می‌کنند. وقتی دو بازیکن پشت خط پایِ میز می‌ایستند، به‌طور همزمان توپ سفید را از بقیهٔ میز به سمت بالشتک مقابل می‌زنند؛ بازیکنی که توپش به نزدیکی بالشتک قرار بگیرد یا پس از بازتاب به نزدیک بالشتک برسد، «بَرندهٔ لگ» محسوب می‌شود.
• برندهٔ لگ معمولاً انتخاب می‌کند که بریک کند یا حریفش را به بریک بفرستد.

2. چیدن صحیح (Rack) توپ‌ها

• توپ‌ها (۱۵ توپ) باید در رک مثلثی چیده شوند. در رأس مثلث (محدودهٔ foot spot) معمولاً توپ شماره 1 قرار می‌گیرد. توپ شماره 8 باید در مرکز مثلث جای بگیرد. در دو گوشهٔ پایین مثلث باید یک «تمام‌رنگ» (solid) و یک «خط‌دار» (stripe) حضور داشته باشند.
• بعد از چیدن صحیح ، بازیکن آغازگر باید توپ سفید را پشت خط  (head string) قرار دهد و برای بریک آماده شود.

3. بریک (Break) و شرایط آن

بازیکن آغازگر توپ سفید را می‌زند تا رک را باز کند. برای اینکه بریک قانونی محسوب شود، معمولاً باید اتفاق یکی از دو مورد رخ دهد:

• حداقل یک توپ به جیب بیفتد، یا حداقل ۴ توپ به بالشتک‌ها (cushions) برخورد کرده باشند.
• اگر توپ سفید وارد پاکت شود (scratch) یا رک به‌درستی باز نشود، حریف گزینهٔ توپ در دست (cue‑ball in hand) دارد یا می‌تواند چیدمان مجدد بخواهد (بسته به مقررات لیگ).

4. نکات اضافی برای شروع بازی

• پیش از بریک، بازیکن آغازگر حق دارد موقعیت توپ سفید را تنظیم کند (معمولاً پشت خط head string).
• اگر بازیکن آغازگر یکی از توپها را به‌صورت مستقیم وارد پاکت کند در بریک، گروه‌های بازیکنان هنوز تعیین نشده‌اند و میز «باز» باقی می‌ماند تا وقتی که یک بازیکن قانونی توپ خودش را وارد پاکت کند.
• بازیکنی که بریک می‌کند اگر توپ (های) خودش را در بریک وارد پاکت کند، نوبت خود را حفظ می‌کند؛ مگر اینکه خطا کرده باشد.